Bilgisayar - Neklatek™

Çok sayıda aritmetiksel ya da mantıksal işlemlerden oluşan bir işi, çalışması sırasında bir işletmenin işe karışması gerekmeksizin, önceden verilmiş bir izlenceye göre, özdevimli olarak yürüten bir veri işleyiciye bilgisayar denir. Bir bilgisayar dizgesi, elektronik ve mekanik birimlerden oluşan donanım ile bu donanım birimlerini ya da kaynakları istenen işlere yöneltip verimli bir çalışma düzeni içerisinde kullanabilmek için gerekli tüm izlencelerden ve veri yapılarından oluşan yazılım öğelerini kapsar. Minibilgisayar, mikrobilgisayar tanımlarının dışındaki geleneksel bilgisayarlar, ana işlem birimlerinin hız ve yapısına, ana belleklerinin sığasına, dış belleklerin ve giriş/çıkış birimlerinin türlülüğüne, sayısına ve hızına göre büyük, orta boy ya da küçük dizgeler olarak sınıflandırılır.

Bilgisayarın Temelleri

Belge yazmak, defterde bazı hesaplamalar yapmak ve mektup ya da posta alıp göndermek, günlük yaşamın en bilindik ve kolay eylemlerindendir. Evde veya işyerindeyken, bunlar ve daha birçok iş bilgisayarla yapılabilir. Bilgisayarda birçok donanım parçası bulunur. Bunların en önemlilerinden biri sistem birimidir. Bilgisayarın beyni olan, merkezi işlem birimini (

CPU) üzerinde bulundurur. Diğer donanım parçasına monitör (televizyon gibi görünür) adı verilir. Bilgisayar tarafından işlenen metin ve görüntüler monitörde görüntülenir. Bilgisayar iki aygıtla kontrol edilir. Daktilo tuşları topluluğuna benzeyen klavyeyi kullanılarak bilgisayara bilgi ve yönerge yazılabilir. Ayrıca, monitörde görüntülenen öğeleri seçmek ve taşımak için, fare kullanılır. Bilgisayarın arkasına bağlanan başka donanım parçaları da olabilir. Yazıcılar, modemler ve hoparlörler bu tür donanımlara örnektir. Yazıcı, ekranda görüntülenen veya belge içinde bulunan bilgileri kağıda yazdırır. Modem, telefon hattıyla bilgisayarı Internet’e bağlar. Sesler iç veya dış hoparlörlerle duyulabilir.

Bilgisayarın Çalışma Mantığı

Bilgisayarda işlenen veriler kod sistemiyle ifade edilir. Kodlar da elektrik sinyalleriyle ifade edilir. Elektrik varsa 1, yoksa 0’dır. Buna “Binary” denir. Bilgisayardaki her bilgi 1 ve 0’a dönüştürülür. İşlemci, programları bu makine kodlarına göre işleyerek belirli görevleri yerine getirir.

İşlemcinin görevleri arasında, aritmetik işlemler yapmak, mantıksal kararlar vermek, verileri bellekten okumak ve yazmak, I/O (Input/Output - Giriş/Çıkış) aygıtları aracılığıyla veri girişi ve çıkışı yapmak ve diğer işlemler yer alır.

Bellek, işlemci tarafından kullanılan geçici bir depolama birimidir. Bellek, bilgisayarın çalışma hızını etkiler ve işlemci tarafından işlenecek olan verileri ve programları depolar.

Depolama aygıtları (sabit disk, SSD vb.), bilgisayarın uzun vadeli veri depolama gereksinimlerini karşılamak için kullanılır. Bu depolama aygıtları, verileri uzun süreli olarak saklamak ve programları yükleme için kullanılır.

Giriş/Çıkış aygıtları, klavye, fare, monitör, yazıcı, hoparlör vb. gibi aygıtlardır. Bu aygıtlar, kullanıcıların bilgisayara veri girişi yapmasını, sonuçları görüntülemesini ve işlemlerden çıktı almalarını sağlar.

Bilgisayarın işleyişi, bu bileşenlerin birbirleriyle etkileşimi sonucunda gerçekleşir. Kullanıcının girdiği veriler, giriş aygıtları aracılığıyla işlemci ve bellek tarafından işlenir. İşlem sonucu, çıktı aygıtları aracılığıyla kullanıcıya sunulur.

İşletim Sistemi

İşletim sistemi, bilgisayar donanımı, kullanıcı ve diğer yazılım arasında aracılık görevi yaparak, bilgisayarın temel yapısını, kaynaklarını ve çalışma prensiplerini yöneten bir yazılımdır. İşletim sistemi, temel görevleri arasında bellek yönetimi, kaynak ataması, Giriş/Çıkış yönetimi, program yürütme, ağ bağlantıları, güvenlik yönetimi, aygıt sürücüleri ve dosya sistemleri bulunur. Kullanıcıların, işletim sistemi üzerindeki grafik arayüzler veya komutlar sayesinde bilgisayarlarını kontrol etmeleri, dosya yönetimi, ağ bağlantısı, ayarlar ve birçok farklı işlemi gerçekleştirmeleri mümkündür.

İşletim sistemi aynı zamanda program yürütme işlevi de üstlenir. İşletim sistemi, programları yürütmek için gerekli ortamı sağlar ve programların işletim sistemi ile iletişim kurabilmesi için gerekli API'leri (Application Programming Interface/Uygulama Programlama Arabirimi) sunar.

Aygıt sürücüleri, işletim sisteminin farklı donanım aygıtlarını tanıyıp kullanması için gerekli olan yazılımlardır. İşletim sistemi, aygıt sürücülerini yükleyerek bilgisayarın donanımını tanımlar ve diğer programların aygıtlarla doğru şekilde etkileşim kurabilmesini sağlar.

İşlem Yönetimi : İşletim sistemi, bilgisayarda çalışan tüm işlemleri yönetir. Bu işlemler, kullanıcının yürüttüğü programlar veya sistem hizmetleri olabilir. İşletim sistemi, işlemlerin birbirleriyle çakışmamasını ve belirli bir sıra ve düzende, doğru sırayla yürütülmesini sağlar.

Bellek Yönetimi : Tüm programların çalışmaları için bellekte belirli bir alanın kendilerine ayrılması gerekir. İşletim sistemi, bellek kullanımını denetler ve kullanılmayan bellek bloklarını serbest bırakır. Bellek yönetimi, Bilgisayarın bellek kaynaklarını programlar arasında doğru şekilde paylaştırarak, her bir programa gereksinim duyduğu miktarda bellek sağlar. İşletim sistemi, kaynak ataması konusunda da önemlidir. Bilgisayardaki diğer kaynakları (CPU, disk alanı, ağ bant genişliği vb.) doğru şekilde paylaştırarak, farklı programların birbirleriyle etkileşimini mümkün kılar.

Giriş/Çıkış (I/O) Birimleri Yönetimi : G/Ç yönetimi, işletim sisteminin çeşitli aygıtlar arasında veri akışını düzenlemesi anlamına gelir. İşletim sistemi, yazıcılar, klavyeler, fareler, hoparlörler gibi aygıtların veri giriş ve çıkışlarını düzenleyerek, uygun sıralama ve yönlendirme ile bu aygıtların performansını en üst düzeye çıkarır. Ayrıca çevre birimlerinin çalışabilmesi için gerekli, sürücü (driver) denilen dosyaların bünyesinde barındırır ya da bu dosyalar kullanıcılar tarafından sonra yüklenir. Genellikle işletim sistemleri birçok donanım sürücülerini bünyesinde barındırırlar. Bu sayede bilgisayara takılan donanımların bilgisayar tarafından kolay bir şekilde tanınması sağlanmış olur.

Dosya Yönetimi : Dosya sistemleri, bilgisayarda bulunan verilerin depolanması ve yönetilmesi için gerekli olan yapıları sağlar. İşletim sistemi, bilgisayarın dosya sistemlerini yöneterek, dosyaların oluşturulması, silinmesi, kopyalanması, taşınması ve aranması gibi işlemleri gerçekleştirir.

Ağ Yönetimi: İşletim sistemi, bilgisayarın ağ bağlantısını yöneterek, kullanıcıların ağa bağlanmasını ve ağ kaynaklarına erişmesini sağlar. Bu işlemler, ağ sürücüleri, protokoller ve diğer ağ araçları kullanılarak gerçekleştirilir.

Donanım Yönetimi: İşletim sistemi, donanım kaynaklarını yönetir ve bunları kullanılabilir hale getirir. Bu kaynaklar arasında işlemci, bellek, sabit disk, ağ kartı vb. bulunur.

Kaynak Yönetimi: İşletim sistemi, bilgisayarın kaynaklarını (örneğin, işlemci zamanı, bellek, disk alanı, ağ bağlantısı...) etkin bir şekilde yönetir. Bu kaynakların verimli kullanımını sağlayarak, bilgisayarın performansını artırır.

Güvenlik Yönetimi: İşletim sistemi, bilgisayarın güvenliğini sağlayarak, kullanıcıların verilerini korur ve bilgisayarın zararlı yazılımlardan korunmasını sağlar. Bu amaçla, işletim sistemi, güvenlik duvarı, antivirüs yazılımları ve diğer güvenlik araçları gibi çeşitli araçlar kullanır. Güvenlik yönetimi, işletim sisteminin kullanıcılara erişim haklarının yönetimini ve yetkilendirme konularını ele alması anlamına da gelir. İşletim sistemi, bilgisayarda bir kullanıcının izinli olduğu kaynakları belirler ve yetkisiz erişimleri önlemek için koruma sağlar.

Tek Görevli İşletim Sistemi: Yalnızca bir görevi (programı) aynı anda yürütmek için tasarlanmış bir işletim sistemidir. Bu tür işletim sistemleri, genellikle basit ve sınırlı kaynaklara sahip bilgisayarlarda kullanılır. Örneğin, evde kullanılan bazı basit dijital cihazlar, örneğin bazı dijital saatler, hesap makineleri, teraziler ve diğer benzer cihazlar, tek görevli işletim sistemleri ile çalışır. Tek görevli işletim sistemleri, yalnızca bir görevi yürüttüğünden, kaynakları diğer görevlere ayırmak yerine tek bir görev için optimize edebilirler. Bu nedenle, çok görevli işletim sistemleri kadar esnek olmayabilirler, ancak sadece belirli bir işlem veya uygulama için kullanıldıklarında oldukça verimli olabilirler.

Çoklu Görevli İşletim Sistemi: Bir işletim sistemi tarafından aynı anda birden fazla iş yapabilme yeteneğidir. Çoklu görev, önleyici ve işbirlikçi türlerde karakterize edilebilir. Önleyici çoklu görevde, işletim sistemi, işlemci zamanını dilimler ve programların her birine bir yuva tahsis eder. Linux gibi UNIX benzeri işletim sistemleri, AmigaOS gibi UNIX benzeri olmayanların yanı sıra önleyici çoklu görevleri destekler. İşbirlikçi çoklu görev, tanımlanmış bir şekilde diğer işlemlere zaman sağlamak için her bir işleme güvenilerek elde edilir. Microsoft Windows'un 16-bit sürümleri, işbirliğine dayalı çoklu görev kullanıyordu; Hem Windows NT hem de Windows 9x'in 32-bit sürümleri önleyici çoklu görev kullanmıştır. İşletim sistemlerinde çoklu görevlerin farklı türleri vardır. Bazı yaygın çoklu görev türleri şunlardır:

Gerçek Zamanlı İşletim Sistemi: Bir bilgisayar sistemine gelen olaylara hızlı ve öncelikli yanıt vermek için tasarlanmış bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemi, kritik zamanlamaları ve olayları yönetmek üzere tasarlanmıştır ve genellikle kesintiye uğramadan çalışması gereken uygulamalarda kullanılır. Bu tür uygulamalar, endüstriyel otomasyon, tıbbi cihazlar, uçuş kontrol sistemleri, otomotiv sistemleri ve diğer benzeri uygulamaları içerebilir.

Gerçek zamanlı işletim sistemi, işlemci zamanlama ve öncelik yönetimi gibi özellikleri içerir. Bu işletim sistemi, bir olayın gerçekleşmesi için önceden belirlenmiş bir süre içinde yanıt vermelidir. Ayrıca, gerçek zamanlı işletim sistemi, donanım cihazlarını yönetmek, zamanlama hatalarını önlemek ve belirli bir görev için ayrılmış kaynakları optimize etmek için tasarlanmıştır.

Gerçek zamanlı işletim sistemleri, yumuşak gerçek zamanlı işletim sistemleri ve sert gerçek zamanlı işletim sistemleri olarak iki kategoriye ayrılır. Yumuşak gerçek zamanlı işletim sistemleri, zamanında yanıt vermenin önemli olduğu, ancak yanıt vermenin hayati önem taşımadığı uygulamalar için kullanılırken; sert gerçek zamanlı işletim sistemleri, süreçlerin tam zamanında yanıt vermesi gereken uygulamalar için kullanılır.

Dağıtık İşletim Sistemi: Bir ağ üzerindeki birçok bilgisayarın koordinasyonlu çalışmasını sağlayan ve işletim sistemi hizmetlerini merkezi bir sunucu olmaksızın dağıtmak için tasarlanmış bir işletim sistemidir. Bu tür işletim sistemleri, farklı bilgisayarlar arasında iş yükü, işlem ve veri dağılımını dengeleyerek daha yüksek performans, güvenilirlik, ölçeklenebilirlik ve kullanılabilirlik sağlar.

Dağıtık işletim sistemleri, açık veya kapalı bir ağ üzerinde çalışabilirler ve genellikle büyük ölçekli işletmeler, bilimsel araştırmalar, bulut bilişim ve veri merkezleri gibi yüksek performans gerektiren alanlarda kullanılırlar. Bu tür işletim sistemleri, veri bütünlüğünü korumak, hizmetleri yüksek oranda kullanılabilir hale getirmek ve birçok kullanıcının aynı anda erişmesine izin vermek gibi çeşitli zorluklarla karşı karşıya kalır.

Dağıtık işletim sistemleri, pek çok bileşenden oluşabilir. Bunlar, sunucular, ağ protokolleri, veri tabanları, uygulama sunucuları ve diğer bileşenler gibi farklı hizmetler sunarlar. Bu bileşenler, yük dengeleme, veri tutma, yeniden başlatma, veri yedekleme ve dağıtık işlem yönetimi gibi işletim sistemleri hizmetlerini sağlamak için birlikte çalışır.

Tek Kullanıcılı İşletim Sistemi: Bir kullanıcının tek bir işlemci üzerinde tek bir görev veya işlem yapabileceği bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemi, kullanıcının bilgisayarını kendi kullanımına özgü olarak kullanmasına izin verir ve başka kullanıcıların aynı anda bilgisayar üzerinde çalışmasına izin vermez. Genellikle ev kullanıcıları, küçük işletmeler, okullar ve benzeri kurumlar tarafından kullanılır. Bu işletim sistemleri, kullanıcıların bilgisayarlarına yükleyebilecekleri ve kendi kullanımlarına özgü olarak kullanabilecekleri yazılım ve uygulamaları çalıştırma yeteneği sağlar.

Tek kullanıcılı işletim sistemleri, kişisel bilgisayarlarda kullanılan Microsoft Windows ve Apple Mac OS gibi masaüstü işletim sistemleriyle ilişkilendirilir. Bu işletim sistemleri, bir kullanıcının bilgisayarında çalışan uygulamaları ve işlemleri yönetmek için gerekli tüm hizmetleri sağlar.

Tek kullanıcılı işletim sistemleri, birçok kullanıcıya aynı anda hizmet vermek için tasarlanmamıştır ve yüksek performans gerektiren uygulamalar için uygun değildir. Bununla birlikte, ev kullanıcıları ve küçük işletmeler için uygun ve kullanımı kolay bir işletim sistemi olarak kabul edilirler.

Çok Kullanıcılı İşletim Sistemi: Birden fazla kullanıcının aynı anda aynı bilgisayar kaynaklarını paylaşarak çalışabileceği bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemi, birden fazla kullanıcının aynı anda bilgisayar üzerinde farklı işlemler yapmasına izin verir ve kaynakların kullanımını dengeleyerek verimliliği arttırır. Genellikle büyük ölçekli işletmeler, üniversiteler ve kamu kurumları gibi kuruluşlar tarafından kullanılır. Bu işletim sistemleri, birden fazla kullanıcının aynı anda bilgisayar üzerinde farklı işlemler yapmasına olanak tanır ve kaynakları verimli bir şekilde kullanarak yüksek performans sağlar.

Çok kullanıcılı işletim sistemleri, kullanıcıların kimlik doğrulama ve yetkilendirme mekanizmaları sayesinde kendi hesaplarına erişebilmelerini sağlar. Kullanıcılar kendi hesaplarına giriş yaparak, kendi dosyalarına, uygulamalarına ve ayarlarına erişebilirler. Böylece, bir kullanıcının işlemi diğer kullanıcıların işlemine etki etmez ve her kullanıcı kendi işlemlerini güvenli bir şekilde yürütebilir.

Örnek olarak, Linux gibi açık kaynaklı çok kullanıcılı işletim sistemleri, birden fazla kullanıcının aynı anda bilgisayar üzerinde farklı işlemler yapabilmesini sağlayan özellikler içerir. Bu işletim sistemi, kullanıcıların birbirinden izole edilmesini ve kaynakların verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamak için birçok özellik sunar. Linux, özellikle sunucu uygulamaları ve bulut bilişim gibi yüksek performans gerektiren uygulamalar için yaygın olarak kullanılır.

Gömülü İşletim Sistemi (Embedded): Belirli bir görevi yerine getirmek için tasarlanmış, küçük ve özelleştirilmiş bir işletim sistemidir. Bu işletim sistemleri, genellikle bir cihazın donanımını ve kaynaklarını kontrol etmek ve bir görevi otomatik olarak gerçekleştirmek için kullanılır. Gömülü işletim sistemleri, donanım ve yazılım arasında arabuluculuk yapar ve cihazın stabil ve güvenilir bir şekilde çalışmasını sağlar.

Gömülü işletim sistemleri, ev aletleri, tıbbi cihazlar, endüstriyel otomasyon sistemleri, arabalar ve hatta uzay araçları gibi çeşitli elektronik cihazlarda kullanılır. Bu işletim sistemleri, genellikle RAM ve işlemci gibi sınırlı kaynaklara sahip olduğundan, küçük boyutlu ve kaynak dostu olacak şekilde tasarlanmıştır. Birçok özelleştirilmiş ve optimize edilmiş işlevsellik sağlar. Örnek olarak, belirli bir tıbbi cihazdaki gömülü işletim sistemi, cihazın stabil çalışmasını ve hastanın verilerinin güvenli bir şekilde toplanmasını sağlayacak şekilde tasarlanabilir. Bir endüstriyel otomasyon sistemindeki bir gömülü işletim sistemi, üretim hatlarını kontrol etmek, verileri toplamak ve hataları otomatik olarak tespit etmek için kullanılabilir. Gömülü işletim sistemleri, sadece belirli bir görevi yerine getirmek için tasarlandığından, diğer işletim sistemlerine kıyasla daha hızlı ve güvenilir olma eğilimindedir. Bu işletim sistemi, sınırlı kaynaklara sahip olduğundan, verimli bir şekilde çalışmak için optimize edilmiştir ve üretim hatlarının güvenli ve sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlar.

Açık Kaynak: Açık kaynak, kaynak kodunun kamusal alanda paylaşıldığı bir yazılım modelidir. Açık kaynak türleri şunlardır:

Kapalı Kaynak: Kapalı kaynak, kaynak kodunun kamusal alanda paylaşılmadığı bir yazılım modelidir. Kapalı kaynak, yazılımın telif hakkına sahip olan bir şirket veya geliştiricinin özel mülkiyeti olarak kabul edildiği anlamına gelir. Bu tür yazılımın kaynak kodu genellikle gizlidir ve sadece şirket veya geliştirici tarafından düzenlenebilir.

Bundan yaklaşık 5000 küsür yıl önce, ilkel hesaplama araçları Sümer uygarlığında saray saymanlarınca kullanılıyordu. İlk hesap makinesi bugün hala kullanılmakta olan abaküstü.

M.Ö 1. yüzyıla tarihlendirilen ve ilk analog bilgisayar olduğu fikri öne sürülen Antikythera düzeneğinin, astronomi ve takvim hesaplamaları için kullanıldığı iddia edilmektedir. Antikythera, günümüze kalan en eski kompleks mekanik cihazdır. Parçaları, 1901 yılında Yunanistan'ın Antikythera adası açıklarında bir batık gemi kalıntısında keşfedilmişti.

1644 yılına gelindiğinde Blaise Pascal, toplama ve çıkarma işlemlerini yapan bir hesap makinesi geliştirdi. 1680'de Gottfried Wilhelm Leibniz, hesap makinesine çarpma ve bölme işlemlerini ekledi.

1800'lerin başlarında Charles Babbage, matematik tablolarını mekanik olarak hesaplayacak makinenin tasarımı için İngiliz hükümetinin desteğini alıyordu. Babbage, delikli kartlarla gelen komutlarla işlem yapabilen, sayıları bellekte saklayabilen, komutları art arda sıralayabilen çözümleyici makineyi tasarladı. Daha sonra dünyanın ilk programcısı olarak anılacak ve adı bir programlama dili olarak yaşatılacak olan Augusta Ada Byron, bu makine için programlar geliştirdi.

1943 yılında, Pensilvanya Üniversitesi'nden John Mauchly ve John Presper Eckert tarafından tasarlanan ENIAC (Elektronik Sayısal Birleştirici ve Hesaplayıcı) ile, günümüzde geçerli olan anlamı ile "bilgisayar" ortaya çıkmıştır. ENIAC, dünyanın ilk genel amaçlı sayısal bilgisayarıdır ve İkinci Dünya Savaşı sırasında geliştirilmiştir. ABD Ordusunun Balistik Araştırma Laboratuvarı için menzil ve mermi yolu hesaplamaları yapmak üzere kullanılmıştır. Bu süreci gerçekleştirmek için 200 kişi çalışırken, ENIAC tek bir cihazda tüm işlemleri yapabiliyordu. John Mauchly, mevcut "lambaları" (Lamba, 1900’lerin başlarında elektronik teknolojisinin ilk aşamalarında kullanılan ve görünüş olarak da lambaya benzeyen devre parçalarıdır. Elektronik devrelerinde yükselteç veya ilk bilgisayarlarda anahtar görevlerini görmüşlerdir.) kullanarak bir bilgisayar tasarlamayı önerdi ve 1943'te bu teklifi kabul edildi. Sonuç olarak, 30 ton ağırlığında 18.000 lamba kullanan ve 140 metrekare yer kaplayan bir cihaz tasarlandı. ENIAC, saniyede 5000 toplama işlemi yapabilen mekanik hesap araçlarından daha hızlıydı. Ancak programlanması oldukça zordu ve ayarlamalar manuel olarak yapılıyordu. ENIAC, günümüzde kullanılan ikili düzen yerine onluk düzeni temel alan bir yapıya sahipti ve hafızası 10 haneli ondalık sayıları tutabiliyordu. Savaşın bitmesine rağmen, ENIAC sonraki yıllarda geliştirilecek Hidrojen bombasının hesaplamalarında kullanılmıştır. Ancak programlanması zor olduğundan, John von Neumann tarafından daha sonra kendi adını taşıyan Neumann Makinesi ile değiştirilmiştir. Neumann'ın önerisi, bilgisayarın işlem yapacağı komutların hafızada veri ile birlikte yer alması ve cihazın bu komutları okuyarak işlemesi ilkesine dayanmaktadır. Bu "kayıtlı program kavramı" tüm bilgisayarların çalışma ilkesini teşkil etmiştir ve ENIAC ile

ilgili en büyük sorunu çözmüştür. Neumann’ın önerisi, bilgisayarın uyarınca işlem yapacağı komutların hafızada bilgisayarın anlayabileceği bir formda, veri ile birlikte yer alması ve de cihazın bu komutları okuyarak işlenmesi ilkesine dayanmaktaydı. “Kayıtlı program kavramı” (Aynı dönemlerde Alan Turing de benzer bir kavram geliştirmiştir.) olarak adlandırılan bu yaklaşım, kendisinden sonra gelecek tüm bilgisayarlarda çalışma ilkesini teşkil etmiştir.

1950'lerde ticari kullanım amaçlı bilgisayarların çağı başlamıştır. Sperry ve IBM (International Business Machines) firmaları bu dönemde pazarda hakim durumdaydı. ENIAC'ın tasarımcıları Eckert ve Mauchly, 1947'de bir şirket kurarak ilk ticari bilgisayar olan UNIVAC 1'i ürettiler. Bu cihaz, ABD nüfus sayımında 1950 yılında kullanıldı ve Eckert-Mauchly firması daha sonra UNIVAC birimi olarak Sperry-Rand şirketinin altında devam etti. UNIVAC 2 daha yüksek hafıza ve işlem gücüne sahip olarak 1950'lerin sonunda piyasaya sürüldü ve 1100 serisi takip etti.

IBM ise 1953 yılında delikli kart (Delikli kart, bilgisayarlara veri veya program girişi ilk dönemlerde matbu kartları özel aletler ile delerek ve bu delikli kartları kullanarak yapılmıştır. Hem iş yükü olarak hem de kalıcılık ve esneklik açılarından kısıtları olan bu yöntem daha sonraları terk edilmiştir.) işleme faaliyetlerine devam ederek ilk elektronik hafızalı bilgisayarı olan 701'i piyasaya sürdü. Bu cihazı, bilimsel uygulamalar için geliştirilen 702 modeli ile iş dünyası uygulamalarına yönelik 7000 serisi takip etti.

Vakum tüplerini kullanarak tasarlanan bilgisayarlar, daha küçük, daha ucuz, daha az enerji harcayan ve daha dayanıklı olan transistöre geçiş yaptı. (Transistör, elektronik devrelerde güçlendirici veya anahtar olarak kullanılan, yarı iletken temelli devre elemanıdır.) RCA ve NCR firmaları 1950'lerin sonlarında ilk transistörlü bilgisayarları üretirken, IBM de 7000 serisi ile bu alana geçiş yaptı.

Bilgisayarların ikinci dönemi adlandırılan transistörlü evre, bilgisayarın çalışmasını sağlayan programları daha rahat ve hızlı bir şekilde geliştirmeyi mümkün kılan "üst düzey programlama dilleri" ve bilgisayarın çalışma ortamını ve kurallarını belirleyen "sistem yazılımları" gibi önemli değişikliklerle birlikte geldi. Bu dönemin önemli şirketlerinden DEC (Digital Equipment Corporation) 1957’de kuruldu ve yine o yıl ilk bilgisayarı olan PDP-1’i sundu. Bu bilgisayar üçüncü nesil olarak adlandırılan dönemin temelini teşkil eden ilk “mini bilgisayar” idi.

Transistörlerin üçüncü neslinde, birçok transistörü bir arada barındıran "entegre devrelere" yer açıldı. İkinci nesil bilgisayarlarda, başlangıçta yaklaşık 10.000 transistör bulunuyordu. Ancak

zamanla bu sayı yüz binlerce transistöre yükseldi ve ayrık transistörlerle cihaz üretimi zorlaştı. Entegre devrelerin üretimi, 1958'de DEC'in PDP-8'i ve IBM System/360 ile birlikte üçüncü nesil bilgisayarların başlamasıyla başladı. Bu dönemde, entegre devreler üzerindeki transistör sayısı inanılmaz bir hızla artmaya başladı. Bu konuda önemli entegre devre üreticilerinden biri olan Intel'in kurucularından Gordon Moore, Moore yasası olarak adlandırılan bir öngörüde bulundu. Bu öngörü, entegre devreler üzerindeki transistör sayısının her iki yılda bir iki kat artacağını öngörüyordu. Moore, bunun 1965 yılında "en az on yıl" daha geçerli olacağını belirtmişti. Ancak bu öngörü halen geçerliliğini korumaktadır. Ayrıca, yarıiletken tabanlı hafıza bileşenlerinin geliştirilmesi de önemli bir gelişmedir. Manyetik esasları temel alan hafıza bileşenleri yerine yarıiletkenlerin kullanımı, 1970 yılında Fairchild firmasının ürettiği ilk uygun kapasiteli ve ticari hafıza birimi ile başladı.

Entegre devreler üzerindeki bileşen sayısının artmasıyla, bir Merkezi İşlem Birimi (CPU) tüm işlevlerini tek bir yonga üzerinde sunabilecek hale geldi. Intel, 1971 yılında 4004 adlı yonga üzerinde CPU'nun tüm bileşenlerini tek bir entegre devre üzerinde sunarak ilk mikroişlemciyi ortaya çıkardı. Bu süreç, ilk 8-bit mikroişlemci olan 8008 ile devam etti ve 8080, 8086, 8088, 80286, 386, 486 ve Pentium şeklinde daha hızlı ve yüksek işlem kapasiteli yonga aileleri piyasaya sürüldü. IBM, Motorola, AMD ve diğer yonga üreticileri de bu alanda faaliyet gösterdi.

Bilgisayar tarihindeki en büyük devrimlerden biri olan "kişisel bilgisayarlar" dönemi, mikroişlemcilerin uygun fiyat, boyut ve işlem kapasitesine ulaşmasıyla birlikte başladı. Daha önceki dönemdeki mini bilgisayarlar, adlarındaki "mini" kelimesine rağmen hala kullanıcı dostu fiyat ve sistem gereksinimlerine sahip olmadığından kişisel olarak kullanılamıyordu. Ancak 1970'lerin başında, Intel'in 8080 işlemcisini temel alan Altair 8800, kişisel bilgisayar furyasının başlangıcını oluşturdu. 1976'da Steve Jobs ve Steve Wozniak, tamamen hazırlanmış ve yaklaşık 30 çip içeren Apple I bilgisayar devre kartını sattı. Apple I bilgisayarı, dönemin diğer kit tarzı hobi bilgisayarlarından farklıydı. Byte Shop'un sahibi Paul Terrell'in isteği üzerine Jobs ve Wozniak'a, 50 Apple I bilgisayarı için ilk siparişler verildi. Daha sonra Nisan 1977'de Apple'ın en başarılı ürünlerinden biri olan Apple II piyasaya sürüldü. 3 Ağustos 1977'de de üretim süresi boyunca yüz binden fazla satan Tandy TRS-80 mikrobilgisayar modeli çıkış yaptı. Başarılı bir şekilde kitlesel olarak pazarlanan ilk kişisel bilgisayar, Ocak 1977'de duyurulan Commodore PET idi. Bu 3 bilgisayar, Byte Magazine dergisi tarafından "1977 üçlüsü" olarak adlandırılmıştı.

1980'lerin başında ev bilgisayarları, kişisel üretkenlik, programlama ve oyunlar için yazılımlarla evde kullanım için daha da geliştirildi. Tipik olarak, düşük ayrıntılı bloklu grafikler, sınırlı bir renk aralığı, yaklaşık 40 karakter genişliğinde ve 25 karakter yüksekliğinde metin içeren bilgisayarlar, evlerde bulunan bir televizyonla kullanılabiliyorlardı. IBM'in ilk PC'si 12 Ağustos 1981'de piyasaya sürüldü ve PC mimarisi için bir standart haline geldi. 1982'de bilgisayar, Time dergisi tarafından "Yılın Makinesi" seçildi. Bir İngiliz şirketi olan Sinclair Research, ‌ZX80, (1980) ZX81 (1981) ve ZX Spectrum'u üretti; ikincisi 1982'de tanıtıldı ve toplamda 8 milyon adet satıldı. Bunu Commodore 64 izledi , toplam 17 milyon adet satıldı. Aynı yıl, 18 milyondan fazla satılan çok popüler bir kişisel bilgisayar olan NEC PC-98 piyasaya sürüldü. Başka bir ünlü kişisel bilgisayar olan devrim niteliğindeki Amiga 1000, 23 Temmuz 1985'te Commodore tarafından tanıtıldı. Amiga 1000, çoklu görev, grafiksel kullanıcı arayüzlü işletim sistemi, 4096 renk paletli renkli grafikler, stereo ses, Motorola 68000 CPU, 256 KB RAM ve 880 KB 3,5 inç disk sürücüsü ile 1.295 ABD Doları karşılığında satılıyordu.

1990'larda, internet yaygınlaşmış ve web tarayıcılarının ortaya çıkmıştı. Bilgisayarlar donanımsal olarak gelişmeye devam ediyordu ancak asıl farkı yaratan işletim sistemleriydi. Microsoft Windows, bütün bilgisayarlara ve evlere hızla yayılırken; Mac OS, Sun Solaris, BeOS ve OS/2 de önemli bir yer elde etmiştir. Bu dönemde, World Wide Web, web siteleri, e-posta ve diğer internet hizmetleri popüler hale geldi. İşlemcilerin, belleklerin ve sabit disklerin kapasitesi arttı.

2000'ler, çoklu ortamın (multimedya) yaygınlaşması nedeniyle önemli bir dönemdi. Bu dönemde, MP3 çalarlar, dijital kameralar, USB bellekler ve diğer dijital cihazlar popüler hale geldi. Aynı zamanda, bilgisayar oyunları da büyük bir gelişme kaydetti ve bu dönemde, grafikler ve ses efektleri daha da geliştirildi. Dizüstü bilgisayarlar yaygınlaştı ve bilgisayar tasarımları daha estetik hale geldi.

2010'larda, mobil cihazların popüler hale gelmiş ve bulut bilişim teknolojileri ortaya çıkmıştır. Bu dönemde, akıllı telefonlar ve tabletler her yere yayıldı ve insanlar artık evde veya ofiste olmadan da internete erişebiliyorlardı. Bulut bilişim teknolojisi, verilerin internet üzerinde saklanmasına ve işlenmesine olanak sağladı.

Günümüzde ise, yapay zeka, blok zinciri teknolojisi, arttırılmış gerçeklik, sanal gerçeklik ve nesnelerin interneti (IoT) teknolojilerinin gelişmesiyle birlikte, bilgisayarlar masaüstünden çıkıp farklı biçimlere yayılmış ve kullanım alanı daha da genişlemiştir.

Açmak için küçük resimlerin üzerine tıklayın. Resimleri kaydedip görüntüleyici programınızda ya da kullandığınız web tarayıcısı üzerinden görüntüyü büyüterek okuyabilirsiniz.

Bilgisayar Nedir?

Bilgisayarın Temelleri

Bilgisayarın Çalışma Mantığı

İşletim Sistemi